Doğum Kontrol Hapları Nasıl Kullanılır?

Oral Kontreseptif  önerdiğimiz hastaların en çok merak ettikleri, doğum kontrol hapı nasıl kullanılır sorgusudur. Doğum kontrol ilaçları (OKS) 21 tane hap içeren kutular şeklinde satılır. Monofazik haplarda ilaç paketinin arka yüzünde her hap için haftanın bir günü yazar. İlk ilaç genelde adet kanamasının başladığı ilk gün alınır. Ancak kanamanın ilk 5 günü içinde alınmaya başlanması durumunda da etkisi azalmaz,doktorun önerisiyle başlama günü belirlenir.Hapların arkasında günlerin yazılı olması hapın atlanıp atlanmadığının anlaşılmasını da sağlamaktadır.Multifazik hap kullanılıyorsa mutlaka arkasında "1" yazan haptan başlanılmalıdır ve sayı sırası ile kullanılmalıdır.

21 hap her gün bir tane olacak şekilde alınır. Hapları kullanırken günün hemen hemen aynı saatlerinde almaya dikkat edilmelidir. Gün içinde hap alımında yaşanan 1-2 saatlik farklar bir problem yaratmaz. Hapların tok karnına alınması bulantı riskini azaltmakla birlikte aç yada tok kanına alınması etkinliğini değiştirmez.21 gün boyunca kullanılan haplar bittiğinde ilaç alımına bir hafta (7 gün) ara verilir. Bir haftalık aranın sonunda, 8.gün  yeni bir kutuya başlanır. Son hapın alımını takiben 3-4 gün içinde adet kanaması başlar. Yeni bir kutuya başlamak için adet kanamasının bitmesini beklemeye gerek yoktur. Kanama bitmiş olsa da olmasa da önceki kutunun bitiminden 7 gün sonra, sekizinci günde yeni bir kutuya başlanır.  Bu şekilde adet kanamaları düzenli olarak 28 günde bir olur. İlaç kullanılan dönemde kanama olmaz.

Doğum kontrol  haplarının kullanımının özellikle ilk 3 ayında hap almaya devam ederken lekelenme şeklinde kanamalar olabilir, bu  beklenen bir durum olup vücut adapte olunca geçecektir. Bu durum uzun sürerse doktorunuzla bağlantıya geçmelisiniz.

Kadınların %16'sında hap alımında düzensizlikler yaşandığı saptanmıştır. Özellikle kullanımın ilk aylarında unutmamayı sağlamak için cep telefonunun periyodik alarmını kurmak yada hep aynı saatte uyanılıyorsa uyanır uyanmaz almak gibi yollar denenmelidir.

Koruyuculuk ne zaman başlamaktadır?

İlk kutuya adet kanamasının ilk beş günü içinde başlandığı ve hiç hap unutulup atlanmadan kullanıldığı taktirde koruyuculuk ilk hapın alımıyla birlikte başlar. İlk kutu kullanılırken ek bir korunma uygulamak gerekmez.Ancak ilk ay düzenli kullanım ile ilgili problemler söz konusu olabileceği için özellikle evlilik öncesi 1 ay evvelinden başlatılır. Hap alımına ara verilen 7 günlük zaman diliminde koruyuculuğu devam etmektedir ve ara verilen 7 günlük sürede ilişkiden kaçınmak yada ek korunma uygulamak gereksizdir.

Doğum kontrol haplarının koruyuculuğu ne kadardır?

Doğum kontrol hapı etkinliği çok yüksek bir yöntemdir. Tüm yöntemlere bakıldığında en etkili geri dönebilen korunma yöntemi haplardır. Usulüne uygun kullanıldığında oral kontraseptiflerin koruyuculuğu %99.96'dır. Başarısızlık şansı yani hap kullanımına rağmen hamilelik oluşması 1.000'de birden daha az görülen bir durumdur. Buna karşın pratik koruyuculuk oranı %98 civarındadır,kişisel kullanım hatalarından kaynaklanır. Bu oran bile diğer pek çok yöntemin teorik koruyuculuğundan daha yüksektir.

Doğum kontrol hapları en fazla ne kadar kullanılabilir?

Bilinen en büyük yanlışlardan birisi belirli aralıklarla hap kullanımına ara vererek vücudu dinlendirmenin gerekli olduğudur. Bu hurafenin kaynağı belli değildir.Yapılan araştırmalar bu tür bir "ara"nın gerekli olmadığını ortaya koymuştur.Bir çok hekim 2 yıl aralıksız kullanımın ardından 2 ay ara verdirmektedir.Bu  nedenle takibi yapan doktorun önerisi önemlidir.  Yüksek miktarlarda östrojen içeren doğum kontrol hapları hayati tehlike doğurabilen yan etki görülme riskindeki artış nedeni ile 35 yaş üzerindeki kadınlarda kullanılmaz.

Yeni yapılan çalışmalar düşük doz hapların uzun süreler güvenle kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Bu nedenle yeni kuşak düşük dozlarda östrojen içeren haplar 35 yaş sonrasında da doktor önerisi ile kullanılabilir.

Hap kullanımından unutulursa ne yapılmalıdır?

Oral kontraseptif ilaçlar unutulduğunda  hapın koruyuculuğu azalabilmekte ve istenmeyen gebelikler görülebilmektedir. ü       1 hap unutulursa ilk 12 saat içinde hatırlandığında akla geldiği anda o hap alınır ve sonraki hap normal şekilde kullanılır,ek koruma yapılmaz.Hatırlama 12 saati aşmışsa o hap atılır,kalan haplar normal şekilde devam edilir,ek koruma (geri çekme,prezervatif gibi) eklenir.

ü       İlk 2 haftada 2 hap unutulursa takip eden 2 günde ikişer hap alınır ve 7 gün ek koruma uygulanır.

ü       Eğer 3. haftada 2 hap yada herhangi bir zamanda ikiden fazla hap unutulursa kalan haplar bırakılıp yeni bir kutuya başlanır,ek koruma eklenir.

OKS kullanımında takip nasıl yapılmalıdır?  

Genç, sağlıklı ve risk faktörü içermeyen ve yeni nesil düşük doz doğum kontrol hapı kullanan kadınlar 6 ayda bir muayene edilmelidirler. Yılda bir pap smear testi de yapılmalıdır. Doğum kontrol hapları zannedilenden çok daha güvenlidir. Doğum kontrol hapını bırakmanın en önemli nedeni yan etkilerden duyulan korkudur. Oysa yan etkiler hem son derece nadirdir hem de halk arasında sıkça söz edilen “kısırlık yapar, kilo aldırır, düzeni bozar” gibi hikayelerin gerçekle  ilgisi yoktur. Üstelik doğum kontrol haplarının istenmeyen gebeliklerden korunmanın yanı sıra kadın sağlığı açısından pek çok ek yararı vardır.

Doğum kontrol hapı kullanmaya başlamadan yada kullanırken kontroller sırasında rutin laboratuvar incelemesi yapılması çoğu zaman gereksizdir. Bazı grup hastalarda ise kan şekeri ve kan lipid profillerinin kontrol edilmesinde yarar vardır. Bunlar  35 yaş üstü kadınlar,fazla kilolu olanlar,şeker hastalığı olanlar ve ailede kalp hastalığı-şeker hastalığı öyküsü olanlardır.

Hangi koşullarda OKS kullanılmamalıdır?

Doğum kontrol haplarının kesinlikle kullanılamayacağı durumlar:

ü       Bilinen yada şüphe edilen gebelik varlığı: Adet gecikmesi olduğunda bu durumun altında yatan sebep aydınlatılmadan OKS kullanımına başlanmamalıdır.

ü       Damar iltihabı olan trombofilebit varlığında yada öyküsünde: Doğum kontrol hapı kullanılmaz. OKS’lerin içinde bulunan östrojen hormonu kanın pıhtılaşmaya olan eğilimini arttırmaktadır. Damar içindeki kan pıhtılaştığında damarda tıkanma meydana gelmekte ve oksijenlenme bozukluğu ortaya çıkmaktadır.Ciddi sonuçlara yol açabilmektedir.

ü       Tromboembolik bozukluk, serebrovasküler hastalık varlığı yada daha önceden geçirilmiş olması da benzer risk taşıdığından OKS kullanımı kesinlikle sakıncalıdır.

ü       Koroner arter hastalığı yada iskemik kalp hastalığı öyküsü

ü       Belirgin karaciğer bozukluğu: Östrojen hormonu vücutta karaciğer tarafından yıkılır ve atılır. Eğer karaciğer tam olarak işlev göremiyorsa östrojen yıkılamaz ve istenmeyen etkiler ortaya çıkabilir. Bu nedenle hepatit yada başka bir nedenle karaciğer sorunu yaşayan kişiler doğum kontrol hapı kullanmamalıdırlar. Yapılan kan incelemelerinde karaciğer fonksiyon testleri normale dönene kadar OKS kullanılmaz.

ü       Bilinen yada şüphe edilen meme kanseri: Östrojen hormonunun kanserli meme dokusu üzerindeki etkisi belli değildir. Bu nedenle meme kanseri yada kuşkusu durumunda kullanılmaz.

ü       Tanısı konmamış anormal kanamalar: Anormal vajinal kanamalar pek çok hastalığın belirtisi olabilir. Bu hastalıkların bazıları doğum kontrol haplarından olumsuz şekilde etkilenebilir. Bu nedenle anormal vajinal kanaması olanlarda tanı konana kadar OKS kullanılmaz.

ü       35 yaş üzeri sigara içenler: OKS kullanımı önerilmez.

Klinik değerlendirme sonrası hastanın onayı ile dikkatli şekilde kullanılabilecek olan durumlar:

ü       Migren: Doğum kontrol hapları içerdikleri hormonların etkisi ile migren ağrılarını tetikleyebilir. Bazı kişilerde var olan migren daha da şiddetlenebilirken diğerlerinde ağrıların sıklığı ve şiddeti azalabilir. Bazı kişilerde ise daha önceden migren öyküsü olmamasına rağmen hap kullanmaya başladıktan sonra migren ortaya çıkabilir. Bu etki özellikle yüksek doz içeren haplarda belirgindir.

ü       Yüksek tansiyon: 35 yaşından genç olan kadınlar herhangi ek bir sorunları yoksa tansiyonları ilaçlarla kontrol altına alındıktan sonra düşük doz OKS  kullanabilirler.

ü       Myomlar: Myom ile doğum kontrol hapları arasındaki ilişki tartışmalıdır. Eskiden bu ilaçların içerdikleri östrojen nedeni ile myomlarda büyümeye neden olacağı düşünülmekteydi. Ancak yapılan çalışmalarda bu tür bir etki saptanamamıştır. Myomu bulunan kadınlar düşük doz doğum kontrol haplarını kullanabilirler. 

ü       Şeker hastalığı: 35 yaşından genç şeker hastaları kan şekeri düzeyleri kontrol altında olmak şartıyla OKS kullanabilirler.

ü      Epilepsi (sara): Oral kontraseptifler epilepsi ataklarını tetiklemezler hatta bazı kadınlarda epilepsi krizlerinin sıklık ve şiddetinde azalmalar rapor edilmektedir. Epileptik hastaların dikkat etmesi gereken durum kullandıkları ilaçların, doğum kontrol haplarının etkisini azaltabilmesidir. Bu nedenle daha etkin bir korunma sağlanması için başka bir yöntem tercih edilebilir.

ü       Gebelikte görülen tıkanma sarılığı: Gebelikleri sırasında safra yollarında tıkanma ve buna bağlı sarılık geçiren kadınlarda doğum kontrol hapı kullanımı sırasında da benzer etkiler görülebileceğinden dikkatli olunmalıdır. Düşük doz içeren ilaçların bu tür tıkanma etkisi yaratması beklenmez.

ü      Orak hücreli anemi: Taşıyıcı olan kadınlar düşük doz hapları kullanabilir. Orak hücreli anemi hastası olanlarda ise teorik olarak damar tıkanıklığı riski mevcuttur.

ü      Safra kesesi hastalığı yada sarılık ile birlikte seyreden hastalıklar

ü       Kan lipid değerlerinin yüksekliği: Kan lipidleri yüksek olanlar yada ailevi lipid yüksekliği bulunanlar yakın takip altında kullanmalıdır.
 

Hangi durumlarda OKS kesilmelidir?               

Aşağıdaki durumlar ortaya çıktığında doğum kontrol hapına hemen ara vermeli ve zaman kaybetmeden doktorunuzla görüşmelisiniz;

ü       Uzun süren baş ağrısı

ü       Baş ağrısı ile birlikte görülen baş dönmesi, bulantı ve kusma

ü       Bulanık görme

ü       Ani görme kayıpları, geçici körlük

ü       Tek taraflı ve kesilmeyen baş ağrısı 

ü       Bacaklarda kızarıklık ve ağrı

ü       İnme yada felç

ü       Şiddetli karın ağrısı       

ü       Kan basıncında yükselme

OKS kullanımında özel durumlarda ne yapılır?

*Ameliyat öncesi kullanım: Oral kontraseptifler kanın pıhtılaşma mekanizmasında değişikliğe neden olabildiği için herhangi bir nedenden dolayı ameliyat planlanan hastaların bu ameliyattan en az 4 hafta önce ilaç kullanımını bırakmaları önerilmektedir.

*Emzirme döneminde kullanım: Doğum sonrası oral kontraseptif kullanımı sütün hem miktarını hem de kalitesini azaltmaktadır. Bu nedenle emziren annelerde  doğum kontrol haplarının kullanılması önerilmez. Emzirmeyen yada düzensiz emziren anneler ise doğumu takip eden 6. haftadan başlayarak düşük doz doğum kontrol haplarını kullanabilirler.

*Düşük yada kürtaj sonrası kullanım: 12. haftadan daha erken bir dönemde gebelik düşük yada kürtaj ile sonlanırsa zaman kaybetmeden hemen aynı gün doğum kontrol hapına başlanabilir yada  6 hafta içinde görülen ilk adet kanaması ile birlikte başlanır.

*Diğer ilaçlarla birlikte kullanımı: Antibiotik kullanımı OKS etkisini değiştirmez.Rifampin,fenobarbital,karbamezepin,primidon gibi ilaçlar karaciğerin fonksiyonunu etkileyerek OKS etkinliğini azaltabilir.OKS kullanımı esnası diazepam,teofilin,trisiklik antidepresan  gibi ilaçlar kullanılırsa bu ilaçların etkileri artar,dozlarının düşürülmesi gerekir.Tam tersine parasetamol ve aspirin kullanırken ise daha yüksek doz gerekir.

                                              Geri 

Myom nedir? myomu olan kadınlarda doğum kontrol hapları nasıl kullanılır
Adet düzensizliği tanı ve tedavisinde doğum kontrol hapı nasıl kullanılır, Gebelik Korunma Yolları, Hamilelik İstememe

 

! Yasal Uyarı !
 
 www.kurtaj.info
 
 www.genitalsigil.net