Doğum Kontrol Hapları

Genel Bilgiler

Doğum kontrol hapları yada bilimsel adıyla oral kontraseptifler (OKS) tüm dünyada yaygın şekilde kullanılan, ucuz ve oldukça yüksek etkili ilaçlardır. İçinde hormon olduğunun bilinmesi kadın sağlığı açısından son derece yararlı olduğu bilinen bu ilaç grubu hakkında pek çok yanlış bilgi ve inanışın doğmasına neden olmuştur. Sırf bu yanlış inanışlar nedeni ile gereksiz yere pek çok kadın doğum kontrol hapı kullanımından endişe duymaktadır.

Doğum kontrol haplarının içeriği nedir?

Başlıca iki tür oral (ağızdan alınan) doğum kontrol hapı vardır. Kombine doğum kontrol hapı iki tür hormon (etinil östradiol ve progesteron) içermekte ve yumurtalıkların her ay yumurta üretme işlevini engellemektedir.”Progestogen-only pill” yani mini hap (mini pill) sadece progesteron hormonu içermekte ve rahim ağzındaki mukozayı değiştirerek etkili olmaktadır. Böylece sperm döl yolundan geçemez ve yumurtayı dölleyemez.”Progestogen-only pill” kombine haplardan daha az etkilidir.Mini hap ülkemizde bulunmamaktadır.

Etinil östradiol adı verilen kimyasal bileşik günümüzde  doğum kontrol haplarında kullanılan ana östrojen hormonudur. Etinil östradiol çok güçlü bir östrojendir.

Etinil östradiolün etkisi kişiden kişiye  değişiklik gösterir. Hatta etki aynı kişide değişik zamanlarda bile farklılık gösterebilmektedir. İşte bu nedenden dolayı aynı doz bir kişide yan etkiler ortaya çıkartabilirken diğerinde hiçbir şey olmayabilir. Doğum kontrol haplarının  yan etkileri içerdikleri etinil östradiol miktarına bağlıdır. 

Kelime anlamı olarak gebeliği destekleyici anlamına gelen progesteron yumurtlama sonrası yumurtalıkta kalan ve korpus luteum adı verilen bölümden salgılanan bir hormondur.Progesteron benzeri etki yapan maddeler ise progestin olarak adlandırılırlar. Progesteron vücutta asıl olarak, kolesterolün testosterona ve testosteronun da progesterona dönüşmesi ile üretilir. Testosteronun yapısında bulunan karbon atomlarının değiştirilmesi ile progestinler elde edilir. Doğum kontrol haplarının ilk zamanlarında kullanılan progestinlerin testosteron benzeri etkileri tam olarak ortadan kaldırılamadığı için tüylenme, kilo artışı gibi yan etkiler sıkça görülmekteydi.Yeni kuşak progestinler olarak adlandırılan desogestrel, gestoden ve norgestimat isimli  progestinler  günümüzde düşük içerikli pek çok doğum kontrol hapının içinde  bulunmaktadır ve yan etkileri azdır.

Kombine Doğum Kontrol Hapları etki derecesi nedir?

Kombine haplar doğru olarak alınmaları durumunda % 99 oranında etkilidir.Başarısızlık oranı %0.1-1’dir. Hapların etkisi düzensiz alınmaları, ishal-  kusma ile, antibiyotik yada diğer ilaçlarla birlikte kullanılmaları durumunda azalmaktadır. Doğum kontrol hapları ard arda yedi gün boyunca alınmadığı sürece korunma sağlamaktadır.

“Progestogen-Only ” yada Mini Hap  nedir?

Henüz ülkemizde bulunmayan “Progestogen-only” ya da Mini Hap yalnızca tek bir kadınlık hormonu içermektedir.Ülkemizde henüz bulunmamaktadır.

Progestogen döl yolu mukozasını kalınlaştırır. Bu mukoza daha sonra bir tıkaç görevi görerek spermlerin rahme girmesini ve tüplerden geçerek yumurtayı döllemesini engeller. Yüzde 95 oranında etkilidir.Mini haplar birçok kadında normal adet dönemini engellemez.Mini haplar ara vermeden her gün alınmaktadır. Mini hap kullanmaya başladığınızda 48 saatlik süre için destekleyici bir doğum kontrolü yöntemi ( prezervatif gibi) kullanmanız önerilmektedir.Mini hap kullanırken üç saatten fazla gecikmemeniz önemlidir. Mini haplar bebeğini emziren kadınlar için uygun olup, bebek sütten kesildikten sonra da kullanmaya devam edilebilir.

Doğum kontrol haplarının türleri nedir?

Doğum kontrol hapları her bir hapın içerdiği hormon miktarına göre multifazik ya da monofazik olarak iki gruba ayrılır. Monofazik olanlarda bir kutu içindeki her bir hapın içerdiği hormon miktarı birbirinin aynısıdır. Bir başka deyişle her hap birbiriyle eştir. Multifazik ilaçlarda ise ilk 7 hapın içeriği aynı, sonraki 7 hap farklı ve yine takip eden 7 hap farklı dozlarda hormon içerir. Multifazik hapların üretilmesinin altında yatan mantık daha az kanama bozukluğuna yol açmak ve daha düşük metabolik değişikliğe neden olmaktır.Oysa yapılan çalışmalar multifazik ve monofazik ilaçlar arasında bir fark olmadığını göstermektedir.Sıklıkla monofazik haplar kullanılmaktadır.

Doğum kontrol haplarının etki mekanizması nedir?

Normal bir adet döngüsünde beyindeki hipofiz bezinden salgılanan FSH isimli hormon yumurtalıkları uyararak içinde yumurta hücresi içeren folikül adı verilen yapıların gelişmesini sağlar. Her ay belirli sayıda folikül FSH etkisiyle gelişmeye başlar ve bunlardan sadece biri baskın hale gelerek gelişimini devam ettirir.Gelişmekte olan folikül östrojen hormonu salgılar. Salgılanan östrojen hipofiz bezi üzerinde negatif etki yaparak FSH salınımını baskılar. Yani önce FSH artıkça östrojen artar ve artan östrojen FSH'yı azaltarak yeni folikül gelişmesini engeller. Gelişen baskın folikül belirli büyüklüğe ulaştığında bu kez hipofizden LH adı verilen hormon salgılanır ve bu yumurtlamayı sağlar. Daha sonra ise yumurtalıklardan progesteron salgılanmaya başlar.

Doğum kontrol hapları birden fazla etkiyle gebeliği engeller.Östrojen ve progesteron içeren kombine doğum kontrol hapları hipofiz üzerinden FSH ve LH salgılanmasını etkileyerek yumurtlamayı engeller. Asıl etkisi progesteron üzerinden olur. Progesteron LH salgısını baskılayarak yumurtlama olmasını engeller. Östrojen ise FSH salgılanmasını baskılayarak folikül gelişimi olmamasını sağlar.Östrojen dozu folikül büyümesini baskılamada yetersiz kalsa bile progesteron içeriği yumurtlamayı engellediğinden etkili bir koruma sağlanır.

Östrojenin bir diğer etkisi de rahim içini döşeyen ve endometrium adı verilen zar tabakasının dengede kalmasını sağlayarak düzensiz kanamaları engellemesidir. 

Öte yandan  progesteron endometrium tabakasının yapısında değişikliğe neden olur. Değişime uğrayan endometrium embriyonun yerleşmesi ve büyümesi için elverişsiz bir ortamdır. Progesteron aynı zamanda fallop tüplerinin hareketini bozar ve yumurtanın tüplerden geçiş süresini değiştirir. Yine rahim ağzından gerçekleşen salgıda değişikliğe neden olarak spermlerin bu salgı içinde ilerlemelerini güçleştirir.

Yeni düşük doz hapların avantajı nedir?

Doğum kontrol hapları ilk kez kullanıma girdiğinde içerdikleri östrojen miktarları çok yüksekti. Aynı zamanda progestin içeriğinin erkeklik hormonu olan testosterona benzer yan etkileri oldukça fazlaydı. Zaman içerisinde yeni nesil progestinlerin geliştirilmesi ile bu yan etkiler azaltıldı. Östrojenlerin dolaşım sistemi ve pıhtılaşma üzerindeki etkilerini azaltmak için hapların içeriğindeki östrojen dozunda giderek bir azalma sağlandı. Günümüzde  piyasada en fazla reçete edilen ilaçlar 20 mikrogram gibi oldukça düşük sayılabilecek miktarlarda östrojen hormonu içermektedirler. Bu düşük miktara rağmen gebelikten koruma etkisinde en ufak bir azalma söz konusu değildir. Genel olarak 30 mikrogram ve daha az miktarda östrojen içeren doğum kontrol hapları düşük doz doğum kontrol hapları olarak adlandırılırlar.

Düşük doz hapların en önemli avantajı östrojen bağlı yan etki görülme olasılığının en aza indirilmesidir. Ancak düşük dozun bir dezavantajı vardır. Östrojen dozu azaldıkça endometrium üzerindeki dengeleyici etki de azaldığından hap kullanımı sırasında lekelenme tarzında ara kanamalar görülebilir. Bu durum ilaç kullanmaya devam edildiğinde 3-4 kutu sonra ortadan kalkar. Daha uzun süre devam etmesi durumunda ise bir üst doza geçmek gerekebilir.

Doğum kontrol hapı nasıl  seçilmelidir?

Kullanılan tüm ilaçların yan etkileri vardır ve tümünün kullanılamayacağı kontrendikasyon olarak tanımlanan sakıncalı durumlar söz konusudur. Bu nedenle hangi ilaç olursa olsun doktor önerisi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır. Daha önce de belirtildiği üzere östrojen söz konusu olduğunda aynı miktarda östrojen farklı kişilerde, hatta aynı kişide dönemden döneme farklı etki gösterebilir. Bu nedenle doktor önerisi olmadan doğum kontrol hapı kullanmak uygun bir davranış şekli değildir.Detaylı jinekolojik muayene,ultrasonografik değerlendirme ve tetkikler sonucu doktorunuz size uygun ilacı seçecektir.

Doğum kontrol hapı kilo aldırır mı?

OKS  içeriğindeki hormonlar iştah değişikliklerine neden olabilir.Bu değişiklikler yıllar içerisinde ortaya çıkar ve kilo artışına yada kilo kaybına neden olabilir.Bazı kadınlarda hapın kullanımının ilk aylarında sıvı tutulumu olabilir.Bazı kadılarda meme ve bacaklarda hafif kilo artışı görülebilir.OKS kullanımının yaratabileceği depresyon eğilimi de iştah değişikliğine neden olabilir.

OKS kullanımı esnası gebelik meydana gelirse ne olur?

OKS kullanımının koruyuculuk oranı %99.9 ‘dur.Hatalı kullanım sonucu gebelik meydana gelse bile anne karnındaki bebek üzerine hiçbir olumsuz etkisi yoktur.

Doğum kontrol hapının avantajları nedir?

Düzenli kullanıldığı taktirde çok yüksek etkinliğe sahip, yan etki oranı düşük ve geri dönüşlü bir yöntem olması en önemli avantajıdır. Bunun yanı sıra bir çok olumlu etkisi vardır. Düzenli kullanım sonrası bazı kanser türlerine karşı koruyuculuk sağlar. Adet kanamalarını düzene sokar. Adet kanamasının zamanının ayarlanabilmesi önemli bir avantajdır.Yumurtalık kistlerinin tedavisinde kullanılır ve yumurtalıkları kiste karşı korur.Gebelik planlamayan genç yaştaki,çocuğu olmayan kadınlarda sıklıkla tercih edilir.

Doğum kontrol hapının dezavantajları nedir?

Düzenli alınmasının gerekmesi ve yüksek oranda hasta uyumu gerektirmesi en önemli dezavantajıdır. Yöntemin başarısı kişinin kullanımına bağlıdır. Özellikle ağızdan ilaç almayı sevmeyen ve hap almayı unutabilecek dalgın yapıdaki kişiler için uygun bir yöntem olmayabilir. Cinsel yönden bulaşabilen hastalıklara karşı etkili bir koruma sağlamaması özellikle çok eşli kişiler için bir dezavantaj olarak kabul edilebilir. Kombine haplar emzirme döneminde kullanılmaz.35 yaş üstünde sigara içen kadınlarda tercih edilmez.

Doğum kontrol hapları kısırlığa yol açar mı?

OKS kullanımının kısırlığı arttırdığına dair hiçbir bulgu ve kanıt yoktur.Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta zaten daha önceden kısırlık sorunu olan ve bunun farkında olmayan kişilerin OKS kullanımıdır.Gebelik planlamayan ve OKS  kullanmak isteyen çiftlerde aslında var olan ama henüz bilinmeyen sperm problemi,tüplerde hasar gibi bir nedenin varlığında OKS kullanımına son verilmesinin ardından gebe kalamama söz konusu olursa bu durumun OKS  kullanımı ile ilgisi yoktur.

Bir başka durum da kadının yaşı ile ilgilidir. Kadın yaşı ne kadar genç ise gebe kalma potansiyeli o kadar yüksektir. Kadının yaşı ne kadar genç ise OKS kullanımına son verilmesinin ardından gebe kalma süresi de o kadar kısa olacaktır.30 yaşından sonra kadının gebe kalma potansiyeli azalma gösterir.

Hap kullanımı sonrası düşük riski  var mıdır?

İnsanlar psikolojik olarak kendilerini rahatlamak amacıyla ters giden olaylar karşısında bir suçlu bulma eğilimindedir. Bu saptama doğum kontrol hapı kullanıp bıraktıktan sonra hamile kalan ve düşük yapan kadınlar için de geçerlidir. Oysa yapılan çalışmalarda oral kontraseptif kesilmesinden sonra yaşanan gebeliklerde düşük riskinde bir artış saptanmamıştır. Tam aksine kendiliğinden düşük ve ölü doğum riskinde hafif bir azalma söz konusudur.

Doğum kontrol hapı sonrası anomali riski artar mı?

Doğum kontrol haplarının yumurta hücresinin kalitesini bozarak anomalili bir bebeğin gelişimine yol açacağı inancı da yanlıştır. Yapılan çalışmalarda bu yönde hiçbir kanıt bulunamamıştır. Benzer şekilde doğum kontrol hapları doğan bebeklerin cinsiyet oranında da bir değişikliğe neden olmaz. Önceden doğum kontrol hapı kullanan ve kullanmayan kadınlarda ölü doğum, erken doğum, düşük doğum ağırlığı, zeka ve gelişim açısından hiçbir fark yoktur.

  Geri 

Yumurtalık kisti tanı ve tedavisi
Seasonale

! Yasal Uyarı !
 
 www.kurtaj.info
 
 www.genitalsigil.net